|
|
|
KONDANSATÖRLER |
||||
| EMAİL | ||||
| KONDANSATÖRLER
Sözlük anlamı ile kondansatör nedir: alternatif akım devrelerinde, elektrik yükünü biriktirmek, kapasitif reaktans sağlamak amacıyla kullanılan gereç.Temelde bir ince yalıtkan ile birbirinden ayrılmış iki iletken levhadan oluşan aygıt. Bir kondansatörün elektrik yükü taşıyabilme yeteneği yani kapasitesi C ile gösterilir ve levhalarda birikmiş elektrik yükünün(Q=Coulomb) levhalar arasındaki potansiyel farkına( V=volt ) oranına eşittir. C = Q / V Bir kondansatörde biriken enerji ise:
j=½C V2dir. Buradaki birimler Farad ,volt ,coulomb ,joule olarak kullanılır. İki veya daha çok iletken levha ve aralarına yalıtkan bir madde koyarak bir kondansatör yapıldığını söyledik. Burada yalıtkan olarak hava da kullanılabilir ve hepimizin çok iyi bildiği havalı kondansatör elde edilir. Konuyu açıklamada pratik olsun diye hep iki iletken levha olarak kullanacağız. Şimdi iki iletken levha yı birbirine çok yakın olarak koyalım, arada hava bulunsun. Bu kondansatörün kapasitesi A olsun. Şimdi aynı iki levhayı aynı uzaklıkta tutup araya başka bir madde (kağıt, seramik, mika) koyarak bir kondansatör yapalım ve bunun kapasitesi B olsun. B/A oranına ikinci kondansatörü oluşturan yalıtkan maddenin yani dielektrik maddenin 'Bağıl dielektrik sabitesi' adı verilir. Yani havanın yalıtkanlığı temel alınarak diğer kondansatörler buna kıyasla değerlendirilir. Bağıl dielektrik sabitesinin büyük olması, aynı plaka yüzeyi ile hava yerine bu madde kullanıldığında, büyüklüğü oranında yüksek kapasitede kondansatör elde edilmesi anlamına gelir. Arada bulunan yalıtkan maddenin bir önemli vasfı da, bu maddenin potansiyel farkına dayanıklılığıdır, buna bozulma veya delinme gerilimi adı verilir. Delinme gerilimi düşük ise bu kondansatörün levhaları arasına verilen daha yüksek gerilimle kondansatör delinir. 
Çeşitli kondansatörler Çeşitli elektrolitik kondansatörler
Bir kondansatörün kapasitesi ; plaka sayısı,plaka yüzölçümü, dielektrik sabiti ile doğru, plakalar arasındaki uzaklık ile ters orantılıdır. Kapasite kullanımını hesaplamada ki temel formül:
C = 0,0885 K . A .( n-1 ) /d
Burada birimler: C pikofarad , K dielektrik sabiti , A santimetrekare olarak tek plaka yüzeyi , D santimetre olarak plakalar arası mesafe, N plaka sayısı dır.
Örnek : bir plaka yüzeyi 10 santimetre kare olan 11 plakadan oluşan plaka aralığı 1 milimetre olan havalı bir kondansatör yapalım. Kapasitesi nedir?
C pikofarad=0.0885X10X10X10.1=88.5pf
Kondansatörlerde birim olarak kullanılan Farad çok büyük bir değerdir.pratikte pek kullanılmaz. Farad’ın milyonda biri olan mikrofarad ve mikrofaradın milyonda biri olan pikofarad en çok kullanılan birimlerdir. Arada nano farad vardır. Bir nano farad mikrofaradın 1000 katıdır.
Farad1 Mikrofarad 10- 6 farad Nanofarad 10- 9 farad Pikofarad 10-12 farad
Bu ölçüye göre 0.047 mf = 47 nf =
47.000 pf olur.
Amatörlerin kullandığı kondansatörler genelde 1 pf tan 100.000 mf a kadar değişen değerlerdir.Bunca farklı kapasitede kondansatör ancak değişik dielektrik maddeler sayesinde olur. Yüksek kapasitedeki kondansatörlerde kimyasal maddeler, yüksek voltajlı kondansatörlerde yağ kullanılması gibi.
Bir kondansatörü bir direnç ile bir doğru akım kaynağına bağladığımızda, devrenin açılması ile kondansatör levhaları üzerinde elektrik yükü birikir ve levhalar arasında bir potansiyel farkı meydana gelir. Burada, kondansatörün dolması tabir edilen, potansiyel farkının oluşması için bir zaman gerekir. Bir voltage - zaman grafiğinde bu tabii logaritmik bir fonksiyondur.
V = E (1- e( -t/rc))
Burada: V kondansatör gerilimi , E kaynak gerilimi , e tabi logaritma 2.718 , R ohm olarak devre rezistansı, C farad olarak kapasite, t şarj süresi saniye olarak
Burada teorik olarak kondansatör sonsuza kadar doldurulabilir. Fakat pratikte RC time konstant dediğimiz bir sürede kondansatörü dolmuş sayarız. Formülde RC = t ise
V (rc) = E 1- e-1 ) = 0.632 E yani
rezistans ve kapasite çarpımı kadar sürede kondansatör kaynak geriliminin 0.632 si kadar dolar. Pratikte Megaohm ve mikrofarad seçildiğinde çarpımları saniye olarak t olur.
Örnek: 1000 mf bir kondansatör 1 kiloohm direnç üzerinden 100 volt uygulanarak dolduruluyor. Burada t = RxC =1000 mf X 0.001 mohm = 1 sn dir. Bir sn sonra 63.2 volt kondansatör gerilimi ortaya çıkar. Bu kondansatörü 1 megaohm üzerinden doldursaydık, RxC =1000 sn olurdu ve aynı gerilim değeri 1000 sn yani 16.6 dakika sonra ortaya çıkardı. Kondansatörün boşalması da dolması gibi log e nin bir fonksiyonudur. V = E ( e (-t /rc))dir.
Yani aynı zaman sabiti süresince kondansatörün 0.632 si kadar boşalma gerçekleşir. V = 0.368 E
kadar gerilim kondansatör uçlarında kalır. Pratikte 3 RC zamanında kondansatör tamamen dolar veya boşalır kabul edilir. 
Kondansatörler elektronik devrelere doğru akımı ayırmak, alternatif akım devrelerinde kapasitif reaktans sebebi ile akımı sınırlamak için kullanılır. Bir A.C. devresine bir kondansatör bağlandığı zaman. Kapasitif Reaktans =X c = 12 p f cdir.
Yani frekans arttıkça ve kondansatörün kapasitesi arttıkça kapasitörün alternatif akıma gösterdiği direnç azalır. Bu nedenle kondansatörler alternatif akım devrelerinde akım sınırlayıcı olarak kullanılır. Örnek : 200 volt 50 hz lik bir A.C. kaynağına 2 mikrofaradlık bir kondansatör bağlasak devreden ne kadar akım geçer.
Xc = 1/ 2x3.14x50x0.000002 = 1592 ohm
İ =V/R 200/1592 =125 miliamper Pratikte biz amatörler pek çok tip kondansatör kullanırız. Kondansatörler dielektrik maddeye göre sınıflandırılırlar. Belli başlı kondansatörler şunlardır: 1-) Havalı 2-) Kağıt 3-) Mika 4-) Polistren 5-) Tantal 6-) Yağlı 7-) Mylar 8-) Seramik 9-) Polyester 10-)Elektrolitik Gibi kondansatör çeşitleri mevcuttur Kondansatörler dayanabileceği voltajlar ve toleransları belirlenerek piyasaya sürülürler. Rf devrelerinde kullanılan feed-through kodansatörler, trimmer kondansatörler ve varicaplar da farklı çeşit kondansatörlerdendir. Trimmer kondansatörler havalı veya film dielektrik maddenin kullanıldığı ayarlı kondansatörlerdir. 2 -10 pf den 10 -100 pf kapasitesine kadar imal edilirler. Varicaplar kapasite diyotlarıdır. Aslında bir kristal diyottur ve ters polarize edilince kondansatör olarak görev yaparlar. BB139 gibi.
Seramik kondansatörlerin
renk kodları yukarıdaki
Tantal kondansatörler iki şekilde kodlandırılır. Birinci tip tantallarda, birinci ve ikinci renk standart color tablosundan okunur. Ortadaki çarpan yuvarlağıdır. Yani bununla çarpılır. Çarpan değerleri: Siyah 1 , Kahve 10, Kırmızı 100, Beyaz 0.1 , Gri 0.01 dir.
Son renk voltaj renkleridir. Değerleri: Sarı 6.3 ,Yeşil 16, Mavi 20, Gri 25, Beyaz 3, Siyah 10, Pembe 35 volt.
İkinci tip tantallarda
işaretli çizgili taraf pozitif bacağı gösterir.
Polyester kondansatörlerde ise durum şöyledir. 5 adet seritten ilk ikisi standart renk kodundan okunur ve pf değerindedir..üçüncü şerit çarpandır, 4. şerit tolerans, 5. şerit voltajdır. Tolerans siyah % 20, beyaz %10 yeşil % 5 dir. Voltaj ise kahve 100 kırmızı 250 sarı 400 volt anlamındadır. Mercimek tabir ettiğimiz yuvarlak kondansatörlerin pek çok çeşidi vardır. Üzerinde yalnız rakam yazanlarda p veya n harfi başta veya ortada ise nokta anlamına gelir. p pikofarad n ise nanofarad anlamındadır. P 82 = 0.82 pikofarad 5p6 = 5.6 pikofarad n 22 = 0.22 nanofarad = 220 pf demektir. Yine bu tip yuvarlak kondansatörlerde  104M 103K 222K 472M 4R7D gibi yazılar görürüz. Burada ilk dört ifadedeki gibi olanlarda ilk iki rakam ilk iki sayıdır, daha sonra gelen 4, 3, 2 gibi sayılar sıfır sayısıdır. Son harf tolerans değeridir. M %20 , K %10 , J % 5 , H % 2.5,G%2,F% 1 tolerans demektir.
10 pf altındaki kondansatörlerde:
B +- 0.1 pf,C +- 0.25 pf, D +- 0.5 pf
,F +- 0.5 pf toleransı gösterir. Son olarak belirtilen 4R7D gibi tiplerde ise 4 ve 7 ilk iki rakamı R ise noktayı gösterir ve bu kondansatör 4.7 pf ve 0.5 pf hassasiyette dir. Yuvarlak mercimek tip kondansatörlerin bazılarında tepe renk şeridi bulunur, bu temperature coefficient color code dir.  Yukarıdaki kondansatörler 10 000 pf % 20 tolerans. 2200 pf % 10 tolerans ve 56 pf tir. Elektrolitik kondansatörler bağlanırken + ve - kutuplara dikkat edilir.Paralel bağlı kondansatörlere kapasite kondansatör değerlerinin toplamı kadardır.Seri bağlı kondansatörlerde: 1/c1 +1/c2 +…. 1/cn = 1/c olur. Eğer seri bağlanan kondansatör elektrolitik ise kutupları pillerin seri bağlanması gibi bağlanır. Elektrolitik kondansatörler paralel bağlandığında düşük voltajlı kondansatör dayanma gerilimi geçerlidir. Seri bağlandığında ise kapasitesi en az olan kondansatör uçlarında en fazla gerilim olacağı göz önüne alınmalıdır. |
||||||
| ELEKTRONİK |
|
LİNKLER | ||||
| PC OKULU | DONANIM | |||||
| TEZLER | EĞLENCE | |||||
| ISS LER | YARARLI BİLGİLER | |||||
| Türkcell Mesaj | Akbank İnternet Şubesi | Ehliyet Ceza Puanı | ||||
| Telsim Mesaj | Döviz Kurları | Araç Vergi Borcu | ||||
| Hotmail | Borsa Günlük Tablo | Borsa Endeksler | ||||
| Altavista | Borsa Günlük Kapanış | Turknet / Akbank Mail |
